ある対称的な逆数和

この記事は

adventar.org

 の3日目の記事です.

 前の記事は

integers.hatenablog.com

 です.

 今日は12/3ですね.

 1,2,3を左から順に足していくと,

 1

 1+2 = 3 素数! *1

 1+2+3 = 6

 となります. これらの積の逆数を取ると,

 \frac{1}{1(1+2)(1+2+3)} = \frac{1}{1\cdot 3 \cdot 6} = \frac{1}{18}

です. さらに,  1,2,3の順番を入れ替えて, それら全部を足してみます.

   \frac{1}{1(1+2)(1+2+3)}+\frac{1}{1(1+3)(1+3+2)}+\frac{1}{2(2+1)(2+1+3)} +\frac{1}{2(2+3)(2+3+1)}+\frac{1}{3(3+1)(3+1+2)}+\frac{1}{3(3+2)(3+2+1)}

 \displaystyle =\frac{1}{18} + \frac{1}{24} + \frac{1}{36} + \frac{1}{60} + \frac{1}{72} + \frac{1}{96} = \frac{1}{6} = \frac{1}{1 \cdot 2 \cdot 3}.

 さて, 今回は次を示します.

  n次対称群を  \mathfrak{S}_nで表します.

 定理: 任意の数 f:\{1,2,...,n\} \to \mathbb{C} \backslash \{ 0\}について, 次が成り立ちます*2:

  \displaystyle \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \frac{1}{ \prod_{i=1}^{n} \left(\sum_{j=1}^{i} f(\sigma(j)) \right)}= \frac{1}{\prod_{i=1}^{n} f(i)}.

 帰納法で直接示すことも出来ますが, 今回は積分を用いた証明をします.

 

 証明に移る前に, 計算を先に済ませておきます.

 補題: 任意の正の実数 a_1,\,a_2,\ldots ,a_nについて,

  \displaystyle \int_{0}^{1} \int_{0}^{x_{n-1}} \cdots \int_{0}^{x_3} \int_{0}^{x_2} \left( x_1^{a_1-1} x_2^{a_2-1} \cdots x_n^{a_n-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n = \frac{1}{\prod_{i=1}^{n}(\sum_{j=1}^{i}a_j)} = \frac{1}{a_1(a_1+a_2)(a_1+a_2+a_3)\cdots(a_1+\cdots+a_n)} \; .

  証明: n についての帰納法で示す.

   n=1のとき,  \displaystyle \int_{0}^{1} x_1^{a_1-1} dx_1  = \Bigl[ \frac{x_1^{a_1}}{a_1} \Bigr]_0^1 = \frac{1}{a_1}.

   n-1のときに成り立つとすると,

 \displaystyle \int_{0}^{x_2} \left( x_1^{a_1-1} x_2^{a_2-1} \cdots x_n^{a_n-1} \right) dx_1  = \Bigl[ \frac{x_1^{a_1}}{a_1} \Bigr]_0^{x_2} x_2^{a_2-1} \cdots x_n^{a_n-1} = \frac{1}{a_1} x_2^{(a_1+a_2)-1} \cdots x_n^{a_n-1}

より

(補題の左辺) \displaystyle=\frac{1}{a_1} \int_{0}^{1} \int_{0}^{x_{n-1}} \cdots \int_{0}^{x_3} \left( x_2^{(a_1+a_2)-1} \cdots x_n^{a_n-1} \right) dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n,

変数名を置き換えて n-1のときの結果を用いれば

 \displaystyle=\frac{1}{a_1} \cdot \frac{1}{(a_1+a_2)\left( (a_1+a_2)+a_3\right)\cdots \left( (a_1+a_2)+\cdots+a_n \right) }.(証明終)

補題の左辺は

 \displaystyle \int \int \cdots \int_{0\leq x_1 \leq x_2 \leq \cdots \leq x_n \leq 1} \left( x_1^{a_1-1} x_2^{a_2-1} \cdots x_n^{a_n-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n

とも書けることに注意します.

定理の証明:

 f(1),f(2),...,f(n)を変数としてみると, 定理の式は両辺とも \mathbb{Q}係数有理式. 従って, fの値域が [1,\infty)に含まれるときに示せば十分.

 \displaystyle S = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \frac{1}{ \prod_{i=1}^{n} \left(\sum_{j=1}^{i} f(\sigma(j)) \right)}

とおく. 補題より,

 \displaystyle S = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n}  \int \int \cdots \int_{0\leq x_1 \leq x_2 \leq \cdots \leq x_n \leq 1}\left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n

 \displaystyle =\int \int \cdots \int_{0\leq x_1 \leq x_2 \leq \cdots \leq x_n \leq 1} \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n.

ここで,被積分関数 x_1,x_2,\ldots ,x_nについて対称な関数なので, 任意の \tau \in \mathfrak{S}_nについて

 \displaystyle \int \int \cdots \int_{0\leq x_{\tau(1)} \leq x_{\tau(2)} \leq \cdots \leq x_{\tau(n)} \leq 1} \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n = S

が成り立ち, よって

 \displaystyle \sum_{\tau \in \mathfrak{S}_n} \int \int \cdots \int_{0\leq x_{\tau(1)} \leq x_{\tau(2)} \leq \cdots \leq x_{\tau(n)} \leq 1} \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n = n! S

だが,

 \displaystyle \sum_{\tau \in \mathfrak{S}_n} \int \int \cdots \int_{0\leq x_{\tau(1)} \leq x_{\tau(2)} \leq \cdots \leq x_{\tau(n)} \leq 1} = \int \int \cdots \int_{0 \leq x_1, x_2, ..., x_n \leq 1}

より,

 \displaystyle n! S = \int \int \cdots \int_{0 \leq x_1, x_2, ..., x_n \leq 1} \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n

 \displaystyle  = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \int_0^1 \int_0^1 \cdots \int_0^1 \left( \prod_{i=1}^{n}x_i^{f(\sigma(i))-1} \right) dx_1\,  dx_2 \, dx_3\,\cdots\, dx_n

 \displaystyle  = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \Bigr[ \frac{x_1^{f(\sigma(1))}}{f(\sigma(1))} \Bigl]_0^1 \Bigr[ \frac{x_2^{f(\sigma(2))}}{f(\sigma(2))}\Bigl]_0^1 \cdots \Bigr[ \frac{x_n^{f(\sigma(n))}}{f(\sigma(n))} \Bigl]_0^1

 \displaystyle  = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \frac{1}{\prod_{i=1}^{n} f(\sigma(i))}  = \sum_{\sigma \in \mathfrak{S}_n} \frac{1}{\prod_{i=1}^{n} f(i)} = \frac{n!}{\prod_{i=1}^{n} f(i)}.

(証明終)

 

 2/10 追記: 続編を公開しました.

 

apple10math.hatenablog.com

 

*1:ノルマ達成.

*2:ただし, 左辺が定義される限り.